خواص کنجد
در جامعه امروزی با رواج طب سنتی، تمایل مردم به استفاده از برخی مواد و دانه‌های طبیعی افزایش یافته است. یکی از این دانه‌ها که به‌حق، دارای فواید بسیار زیادی است و توسط همه متخصصان تغذیه، مصرف آن توصیه می‌شود، دانه کنجد است. این دانه‌های کوچک و خوش‌بو که عطر و بوی نان سنتی ایرانی را دوچندان می‌کند خواص بسیاری نیز دارد. در ادامه این مطلب از وب‌سایت برکه‌فود با مهم‌ترین خواص کنجد آشنا می‌شویم.
دانه کنجد چیست؟
دانه کنجد یکی از اولین دانه‌های روغنی است که بشر شناخته است. گیاه کنجد گیاهی گلدار از خانواده Pedaliaceae است. این دانه‌ها بیشترین مقدار روغن را در بین همه دانه‌ها و عطر و طعم لطیف و مغذی دارد. این ویژگی‌ها وقتی برای مدت چند دقیقه در دمای پایین برشته می‌شود، بارزتر می‌شوند. این دانه‌ها را می‌توان به صورت خام یا خشک یا حتی به عنوان میان وعدههای بو داده مصرف کرد. از آن‌ها به‌عنوان ماده موثر در غذاهای مختلف استفاده می‌شود.
خواص کنجد
به سبب خواص کنجد که یک دانه گیاهی است از آن به صورت‌های مختلف در کشورهای جهان برای مصارف غذایی استفاده می‌شود. در خاورمیانه از خمیر دانه کنجد غذایی مقوی و خوشمزه تهیه می‌شود که تاهینگ نام دارد.
دانه کنجد به واسطه غنی بودن از پروتئین، به عنوان ماده غذایی استفاده می‌شود. همچنین کنجاله باقی مانده بعد از استحصال روغن به واسطه غنی بودن از کلسیم، فسفر، ویتامین E و نیاسین به عنوان غذای دام استفاده می‌شود.
کاهنده کلسترول
می‌توان گفت دانه کنجد تقریبا میان بیشتر انواع مغز، دانه، حبوبات و غلات بیشترین فیتواسترول کاهنده کلسترول را دارد. فیتواسترول‌ها ترکیباتی هستند که از نظر ساختاری به کلسترول شباهت دارند. آن‌ها به جای کلسترول در سیستم گوارش افراد جای می‌گیرند. با این حضور جذب کلسترول در روده کاهش پیدا می‌کند.
فراهم کننده سلامت قلب
لینگان تاثیر بسیار بالایی روی چربی‌ها و کلسترول دارد. این ماده تاثیر بسیار مناسبی روی سرم خون و کلسترول کبد دارد. این ماده باعث افت کلسترول خون می‌شود و این اتفاق به صورت کاملا طبیعی در بدن شما اتفاق میفتد. براساس تحقیقات انجام شده استفاده از 50 گرم پودر دانه کنجد، برای مدت زمان پنج هفته می‌تواند تاثیر مثبتی برای تنظیم سطح کلسترول داشته باشد.
چربی‌سوز قوی
یکی دیگر از مهم‌ترین خواص کنجد، قابلیت چربی‌سوزی آن است. چربی به مغز انسان پیام‌هایی می‌فرستد که موجب ترشح هورمون شده و فرد احساس سیری می‌کند. این اتفاق موجب می‌شود که چربی‌سوزی در بدن اتفاق بیفتد.
کمک به جذب مواد مغذی
مواد موجود در دانه کنجد به جذب ویتامین E و بسیاری مواد شیمیایی کمک می‌کند. استفاده از چربی‌های سالم مثل دانه کنجد و روغن ارده کنجد با وعدههای غذایی کمک می‌کند تا بدن فرد مواد مغذی را به‌خوبی جذب کرده و از آن‌ها استفاده کند.
منبعی غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی
دانه کنجد منبع مناسبی از املاح، فیبر و حتی پروتئین است. دو قاشق غذاخوری دانه کامل کنجد حاوی مقدار فراوانی آهن، منیزیم، فسفر، پتاسیم، مس و منگنز است. همچنین حدود دو گرم فیبر و سه تا چهار گرم پروتئین دارد. دانه کنجد نسبت به سایر منابع پروتئین مانند مغزها و دانه‌ها، پروتئین بیشتری دارد.
دانه‌های کنجد در پیشگیری از کمبود آهن، کم‌خونی و افت انرژی موثر هستند. همچنین این دانه‌ها مس مورد نیاز بدن برای حفظ سلامت سیستم عصبی، استخوان‌ها و سوخت‌وساز را تامین می‌کند.
اصول روغن‌گیری از دانه کنجد
به واسطه وجود خواص روغن کنجد بیشترین و اصلی‌ترین فرآورده دانه کنجد به صورت روغن است. اصولا دو نوع روغن از دانه کنجد استحصال می‌شود. بیشترین حالت تولید روغن معمولی کنجد است (مصرف غذایی آن توصیه نمی‌شود) و نوع طبی و سنتی آن روغن ارده کنجد نامیده می‌شود.
شکل غیراصولی روغن‌گیری می‌تواند مضرات روغن کنجد را افزایش دهد. بنابراین پروسه استحصال روغن برای بهره‌مندی از فواید این دانه بسیار اهمیت دارد. روش مورد تایید و معرفی شده توسط ما روغن‌گیری از ارده کنجد است.
برای تولید سنتی روغن ارده کنجد دانه‌ها به مدت هشت ساعت خیسانده می‌شوند و بعد از حرارت دادن و گرفتن آب، دانه‌های بو داده شده، آسیاب می‌شوند.
به سبب وجود روغن در ارده این محصول به صورت خمیری و روان است. بعد از مدتی روغن از ارده جدا می‌شود که به آن روغن ارده گفته می‌شود. از این روغن در زمینه‌های خوراکی و نیز طبی به شیوه سنتی استفاده‌های فراوان می‌شود. همچنین روغن مفیدی که از کنجد استخراج می‌شود همین روغن و با همین روش است.
کنجاله باقی مانده از تولید به روش تحت فشار نیز به سبب دارا بودن برخی خواص روغن کنجد از جمله ویتامین و مواد معدنی به مصرف غذای دام یا تولید برخی فرآوردهای آرایشی و بهداشتی می‌رسد.
در روش صنعتی از برخی حلال‌ها برای استخراج بیشتر روغن از کنجاله استفاده می‌شود. متاسفانه استفاده از برخی حلال‌های غیرمجاز نیز می‌تواند مضرات روغن کنجد را در مصرف کننده ایجاد کند.
تأثیرات و عوارض جانبی مصرف کنجد
- کنجد هم مانند سایر مغزها و خوراکی‌ها موجب بروز واکنش‌های حساسیتی در برخی از افراد می‌شود. تعدادی از آزمایش‌ها نشان داده است که حساسیت نسبت به کنجد رو به افزایش است. دلیل این افزایش می‌تواند آلودگی متقاطع در اثر تماس با سایر مغزها، دانه‌ها و فرایندهای کارخانه‌ای باشد. افرادی که به سختی می‌توانند مغزها و دانه‌هایی مانند کتان و تخم شربتی را هضم کنند، بهتر است دانه‌های کنجد را با احتیاط مصرف کنند.
- همان‌طور که گفته شد، دانه‌های کنجد دارای اگزالات هستند و بیشتر کلسیم موجود در پوسته‌ی این دانه‌ها، به شکل کلسیم اگزالات است. بیشتر ارده‌هایی که در فروشگاه‌ها وجود دارند، اغلب از دانه‌های بدون سبوس درست شده‌اند، این محصولات اگر به اندازه مصرف شوند عموما بی‌خطر هستند. اما باید بدانید که سبوس این دانه‌ها اگزالات بیشتری دارد و می‌تواند برخی از بیماری‌ها (مانند نقرس) را تشدید کند. می‌توانید با توجه به رنگ و طعم ارده، سبوسدار بودن یا نبودن آن را تشخیص بدهید. ارده‌ی تهیه شده از دانه‌های کامل و سبوسدار کنجد، تیره‌تر و طعم آن نیز تلخ‌تر از نمونه‌های بدون سبوس آن است.
- افرادی که به بیماری ویلسون مبتلا هستند باید از مصرف زیاد دانه‌های کنجد به دلیل دارا بودن مس اجتناب کنند. بیماری ویلسون یک ناهنجاری ژنتیکی است که باعث تجمع مس در کبد می‌شود.
